Mühendisin Rotası : Afyonkarahisar Gastronomi Alanında UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağında

Ege Bölgesinin kültürel olarak zengin illerinden Afyonkarahisar, Gastronomi alanında UNESCO yaratıcı şehirler ağına katılmaya hak kazandı. Termal otelleri, tarihi önemi, coğrafi konumunun yanında yemek alanında da ülkemizde kendinden söz ettiren Afyonkarahisar’ın mutfağı UNESCO tarafından tescillendi.

UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı Nedir?

Unesco creative cities network (uccn) yani Unesco Yaratıcı Şehirler Ağı, yaratıcılığı kentsel gelişmelerde önemli bir faktör olarak kabul eden şehirler arasındaki işbirliğini teşvik etmek amacıyla 2004 yılında başlatılan unesco nun bir projesidir.

Dünyanın dört bir yanından yüzlerce şehiri bünyesinde barındıran unesco yaratıcı şehirler ağı Edebiyat, Gastronomi, Medya Sanatları, Müzik, Sinema, Şehir Tasarımı, Zanaat ve Halk Sanatları olmak üzere toplam 7 kategoriden oluşuyor. Bu ağın içine ülkemizden 6 şehir girmeyi başarabildi. Bu şehirler şöyle sıralanıyor.

1.Gastronomi

 Gaziantep (2015)

Hatay (2017)

Afyonkarahisar (2019)

2.Tasarım

İstanbul (2017)

3.Zanaat ve Halk Sanatları

Kütahya (2017)

4.Müzik

Kırşehir (2019)

Afyonkarahisar Mutfağı, Hatay ve Antep ile Yarışıyor

Gaziantep ve Hatay’dan sonra 2019 yılında Gastronomi Şehri olmaya hak kazanan Afyonkarahisar’ın mutfağını sizlere iştahla tanıtmak istiyoruz.

Afyonkarahisar’ın ulusal ün kazanmış lezzetlerinden sucuk ve lokumu duymayanınız yoktur. Sucuk ve Lokumun başkenti Afyonkarahisar’ın daha bilmediğimiz bir sürü leziz yemeği var.

Ülkemizde en çok Afyon yöresinde yetişen haşhaş ve patates hamurişinde ve yemeklerin büyük çoğunluğunda kendine yer edinmiş ve lezzetine lezzet katmış. Ayrıca büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde ülkemizde üst sıralarda bulunan Afyonkarahisar,birbirinden lezzetli et yemeklerinide mutfağında barındırıyor. Sütlü tatlılar ve kaymakta ise lezzetin sırrı haşhaş küspesi ile beslenen manda sütünden geldiği biliniyor.

Afyonkarahisar Yemek Kültürünün Gelişimi

Afyonkarahisar, yüzyıllar boyunca Frigler, Hititler, Lidyalılar, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir bölgedir. Ayrıca şehrin ekonomisinin tarım ve hayvancılığa dayanması, yemek kültürünün gelişmesinde büyük rol oynamıştır. Haşhaş, patates ve tahıl ürünlerinin yoğun olarak yetişmesi, manda hayvancılığının gelişmiş olması oldukça etkilidir. Manda etinin yemeklere verdiği lezzet, manda sütünden yapılan eşsiz kaymak, hamurişlerinde kullanılan haşhaş ve patates bunun göstergesidir.

Afyonkarahisar’ın Coğrafi İşaret Tescili Almış Ürünleri

Afyonkarahisar’ın Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan tescilli 12 adet coğrafi işaretlli ürünü var. Bunların içerisinde sucuk, pastırma, Afyon kaymağı, kaymaklı ekmek kadayıfı, Şuhut keşkeği, patatesli köy ekmeği, vişne, Afyon mermeri, Bayat kilimi, Pazırık el halısı, süper ince kilim ve Türkmen el halısıdır.

Ayrıca termal turizmde ülkemizin başkentlerinden birisi olması ve tarihin beşiğinde bulunması Afyonkarahisar’a gelmeniz için fazlasıyla yeterli oluyor. ( Frig vadisi, Başkomutan Meydan Muharebesi)

• Bükme, Ağzı açık, Katmer

Afyon dışında neredeyse hiç bilinmeyen bükme, ağzı açık, katmer hamur işi kategorisine girmektedir ve asıl özelliği haşhaş ve don yağı (iç yağı) ile yapılmasıdır. En çok patatesli, mercimekli ve otlu olarak yapılan bükme; peynirli ve kıymalı yapılan ağzı açık tüketilmektedir. Düğün, mevlüt, toplantı, gün gibi birçok etkinlikte Afyonluların vazgeçilmezidir.

• Lokum

Lokum, yumuşak ve ağızda dağılması sebebiyle oldukça yaygın olan ikramlık bir tatlı olmuştur. Osmanlı’da “rahat ul-hulküm” yanı boğaz rahatlatan kelimesinden türeyen lokum Avrupa’da “Turkish Delight” olarak bilinmektedir.

Afyon denilince akla ilk gelen ürünlerden biri de lokumdur kesinlikle. Afyon’da kaymaklı, antep fıstıklı, güllü, çikolatalı, haşhaşlı, narlı, kahveli, karışık meyveli gibi çeşitli lokum türlerini tadabilir satın alabilirsiniz. Bunlardan favorimiz tabi ki manda kaymaklı olanıdır. Şehrin merkezinde birçok lokum satıcısı bulabilirsiniz. En meşhurlarının önünde genellikle uzun kuyruklar meydana geldiği için rahatlıkla tanıyabilirsiniz lokum kuyruğunu.

• Sucuk

Sucuk Denilince de akla ilk gelen yer tabiki Afyonkarahisar. Birçok büyük şehirde marketlerde bulabileceğiniz meşhur Ahmet İpek, Cumhuriyet sucuklarının anavatanı Afyondur. Tabi ki merkezinde ve ilçelerinde yüzlerce sucuk üreticisi bulunmakta ve birbirinden lezzetli sucuklar yapılmaktadır. Şehrin merkezinde kasaplar içi olarak adlandırılan çarşıda irili ufaklı sucuk imalathanelerini görebilir, el yapımı sucuklardan alabilirsiniz. Sucuk dönercilerde ise sucuğun döner halini de tadabilirsiniz.

 Sucuk, pastırma ve kavurma gibi yüzyıllardan günümüze kadar gelen, göçebe Türk toplumunun geleneksel yiyeceklerindendir. Afyon sucuğunu bu kadar lezzetli yapan zamanında manda etinin kullanılması ve içine atılan baharatların çeşitliliği olmuştur.

• Kaymak

Tatlıların tamamlayıcısı meşhur Afyon kaymağı genel olarak inek ve manda sütünden yapılır. Ama en lezzetli kaymak manda sütünden yapılanıdır. Bu kaymak, süt beyazı renginde olur ve yağlıdır. Sütün üzerindeki yağ kısmı kullanılarak yapılan kaymak, Afyon’da genellikle kahvaltıda bal ve reçelin yanında tüketilir. Ayrıca ekmek kadayıfı, kabak tatlısı, tel kadayıf, ayva tatlısı gibi tatlıların yanında olmazsa olmazdır. Arasına kaymak koyularak yapılan lokum da en çok tüketilen lokumlar arasındadır.

• Afyon Kebabı

Kuşbaşı dana eti ve kebaplık pide ile yapılan Afyon’un en meşhur et yemeklerinden biriside Afyon kebabıdır. Genellikle Ramazan aylarında iftar sofralarının vazgeçilmezi olmuştur. Etin suyu ile ıslatılan kare kesilmiş kebaplık pide ve et ile servis yapılır. İsteğe bağlı olarak yoğurt ile yenilebilir.

• Patatesli Köy Ekmeği

Afyon’un tescilli ürünlerinden birisi olan patetesli köy ekmeği, şehirde en çok tüketilen ekmeklerden biridir. Ekşi maya ve patates içermesinden dolayı uzun sürede bayatlamadan durabilen ekmek şehir dışından da  büyük ilgi görüyor. Afyon’un her yerinde bulabileceğiniz patatesli köy ekmeği, lezzeti ile yiyenleri hayran bırakıyor. Özellikle taze ve sıcak iken yemenizi şiddetle tavsiye ediyoruz.

• Keşkek

Anadolu’nun birçok yerinde yapılan keşkek, özel günlerde ve toplu yemeklerde keyifle yenen bir lezzet olarak karşımıza çıkıyor. Yöresine göre yapılışında değişiklikler görülmektedir. Genellikle çömlek içine buğdaydan yapılan göce, pöç, lola kemiği, et ve su koyularak bir gece önceden taş fırında koyulur ve 14 saat bekletilir. Ardından fırından alınarak etler kemiklerinden ayrılır ve pişmiş olan malzemeler bir saat boyunca çömlek içerisinde dövülür.

Afyon merkez ve ilçelerindeki birçok restoranda sabah saatlerinde keşkek bulabilirsiniz.

• Arabaşı

Kış geceleri içimizi ısıtan geleneksel yemeklerimizden birisi olan Arabaşı, Afyon dışında Konya, Yozgat gibi birçok yörede de bulunmaktadır. Ayrıca Arabaşı çorbası da birçok yöremizde meşhurdur.

Arabaşı yemeğinin özelliği, arabaşı hamurunun baklava dilimi şeklinde kesilerek, arabaşı çorbası ile birlikte çiğnemeden yutulmasıdır. Çorbası ise her derde deva bir vitamin deposu olup kışların vazgeçilmez yemeklerindendir.

• Yumurtalı Pide

Orjinalini Afyon’un Emirdağ ilçesinden başka bir yerde çok zor bulabileceğiniz yumurtalı pide, yumurtanın pidenin üzerine kırılması ve dağılmadan top haline taş fırında pişirilmesi ile yapılıyor. Üzerine koyulan tereyağı ile kendine özgü yeme tarzı bulunan bu pideyi mutlaka Emirdağ’a gidip yemenizi tavsiye ediyoruz.

• Emirdağ Güveci

Emirdağ yöresinde sıklıkla yapılan bir et yemeğidir. Toprak güveç ile taş fırında yapıldığından oldukça lezzetlidir. İçine patlıcan, domates, biber, kuşbaşı doğranmış et, sarımsak, iç yağı ve baharatlar eklenerek toprak fırında pişmeye bırakılır.

Saymakla bitiremeyeceğimiz Afyon yöresinin lezzetlerinden kaymaklı ekmek kadayıfı ağzınızı sulandıracak tatlılardan birisi. Ayrıca çullama köfte, haşhaşlı lokul, göce köftesi, kabak tatlısı, göce tarhanası, cızdırma, tandır, erişte gibi enfes lezzetler Afyon’da sizleri bekliyor.

Kaynaklar:
https://gastroafyon.org/
https://en.unesco.org/creative-cities/home
http://www.unesco.org.tr/Pages/88/129/UNESCO-Yarat%C4%B1c%C4%B1-S%CC%A7ehirler-Ag%CC%86%C4%B1
https://en.wikipedia.org/wiki/Creative_Cities_Network