Kolon nedir? Ne işe yarar? İmalatı nasıldır?

Kolon: Taşıyıcı sistemde düşey yapı elemanlarına verilen isimdir.

Kolon’un inşaat yapısındaki yeri: Yapıda iç ve dış etkilerden oluşan kuvvetleri (moment, kesme kuvveti) temellere, temeller yardımı ile zemine aktarırlar.

En çok kullanılan Kare 40cm x 40cm , Dikdörtgen 40cm x 60cm boyutlarındadır. Tabi bu kolon genişlikleri yapının kat yüksekliği ( taşıdığı yük + Hareketli Yük + Dış yükler ( Rüzgar, kar, Deprem ) ) yükleri hesaplanır. Yani statik projesi hesabı yapılarak belirlenir.

Kolon Donatısı

Kolon donatısı; yani anlayacağımız dilden Donatı = İnşaat Demiri anlamına gelmektedir ve şimdi sizlere Kolon içerisinde bulunan donatı/demir isimlerini ve kullanım amaçlarını teknik bilgileriyle sunmaya çalışacağım. Öncelik olarak 3 Tip kolon çeşidinde ( Kare, Dikdörtgen ve L Tipi ) ; kolon içerisindeki kullanılan demirlere bakalım;

• Düz Donatı
• Etriye
• Çiroz

Düz/Boyuna Donatı: Yukarıdaki paylaştığım resim bir kolon kesitidir ve kolon içerisinde dikine/boyuna giden demire Düz Donatı denir. Boyuna Donatı: Normal kuvvet ve eğilme momentlerini karşılar.

Bu demir’in ne işe yaradığını daha iyi anlatmak gerekirse; Kolon gelen dikey kuvvetlere karşı dayanımını sağlar ve aldığı yükü/kuvveti temele kadar aktarımını sağlamaktadır.

Etriye Demiri: Kesme kuvvetini ve burulma momentini karşılar.

Çiroz Demiri: Etriye bombelenme boyunu azaltır ve boyuna donatının yanal yer değiştirmesini önler.

Kolon Türleri

• Etriyeli kolon

• Fretli kolon

Etriyeli Kolonlar: 

Enine donatıları bildiğimiz basit etriyeler şeklinde olan kolonlardır. Kesitleri dikdörtgen veya karedir.

Etriyeler, beton dökülürken boyuna demirlerin oynamasını önler ve de onların burkulma boylarını kısaltarak taşıyıcı olmalarını sağlar.

Paspayı denilen apartı kolon demirlerinin belirli yerlerine yerleştirilir. Paspayı, kolon donatısı ve kalıbı birbirinden uzaklaştırarak teması önler. Bağlanan donatılardan itibaren kolon kalıp imalatına başlanır. Önce plywood yağlanır ve ardından iki tarafına da 10×10 kalas çakılarak kanat adı verilen malzeme elde edilir. Kolonun donatısının üç yüzüne kanatlar yerleştirilir ve açıkta kalan yüzü ise kapak ile kapatılır. Payanda denilen destek tahtaları kalıp üzerine çakıldıktan sonra ayaklarına 5×10 malzemeleri çivi ile yere sabitlenir ve şakül  adı verilen işlem yapılır. Payandayı ileri geri hareket ettirerek kolonun dikliğini kontrol ettikten sonra 5×10’ları payandayla sabitlemek için yatay yönde çivi çakılıyor. Beton dökülürken kolonun patlamaması için kuşaklar belli aralıklarla 10×10’lara çiviyle çakılıp tutturulur. En son “tayrot” denilen demirler plywoodların içinden diğer tarafa geçirilerek sıkıştırıldı. Tüm kolonlarda aynı işlem yapılır ve beton döküm aşamasına gelinir.

•Fretli kolon

Fretli Kolon, dairesel kesitli göbek betonunu sarmal şekildeki fret adı verilen enine donatı ile kuşatan kolona denir.

Fret donatısı beton çekirdeğinin mukavemetini daha çok arttırdığı için aynı kesitteki etriyeli kolondan daha fazla yük taşımaktadır.

Kolon Kesit Tipleri

•Dikdörtgen

•Dairesel, sekizgen, halka

•Çokgen (L, I, T,C, kutu, … kesitli)

Uygulamada genellikle dikdörtgen kolon kesiti kullanılır. Diğerleri dikdörtgen kolon tipine göre daha az tercih edilmektedir.

Kolonlara Etkiyen Kuvvetler

• Normal kuvvet (kolon ekseni yönünde, genelde basınç)
• Eğilme momenti (“x” ekseni etrafında)
• Eğilme momenti (“y” ekseni etrafında)
• Kesme kuvveti (“x” yönünde)
• Kesme kuvveti (“y” yönünde)
• Burulma momenti (kolon ekseni etrafında)