Drenaj Nedir? Yararları ve Kullanım Alanları Nelerdir?

Drenaj; suların toplanması, denetim altına alınması ve uzaklaştırılması sorunudur. Drenaj yüzey drenajı ve yer altı drenajı olmak üzere ikiye ayrılır. Yüzey drenajında toprak üstündeki suların yönetimi, denetimi, yer değişimi, birikimi ve düzeni yer altı drenajında da toprak altındaki suların yönetimi, denetimi ve muhafazası söz konusudur.

Yüzey drenajının ana amacı, yapılara ve alanlara suların yapacağı zararı yada sel oluşumunu önlemektir.

Drenajın Yararları

• Sel oluşumunu önlemesi

Doğal ve yapısal çevreye zarar verebilecek su toplanmalarını asgariye indirmek için bitkisel, yapısal materyaller ve drenaj sistemleri kullanılır.

• Erozyonun önlenmesi

 Erozyonda, taşıntı materyali, materyal tuzakları, çökeltme göletleri, bitki örtüsü ve uygun tesviye ile kaynağında tutulmalıdır.

• Toprak kabartması ve don zararlarının azaltılması

 Bazı hallerde tesviye tabakası, kaplamalı yüzeyler ve yapıların altındaki topraklarda kabarmalar ve don zararları meydana gelebilir. Bu zararlarını önlemek yada minimuma indirmek ancak doğru drenaj sistemlerinin kurulmasıyla mümkün olabilir.

• Su kalitesinin korunması

 Doğaya müdahaleler sonucunda meydana gelen doğal hidrolojik döngü içerisinde meydana gelebilecek bozulmalar drenaj sistemleri kullanılarak asgariye indirilebilir. Yeraltı ya da yüzey su seviyesinin korunması buna örnektir.

• Yaban hayatının korunması

 Mevcut drenaj sistemlerinin korunmasının çevresel faydası yaban hayatı ortamının muhafazasıdır. Doğal ortamlar gelişi güzel ve yetersiz bir şekilde yapılan yapılan gelişmeler sonucunda değişmekte ve bozulmaktadır.

• Toprağın rahatlaması

 Değişimler ve müdahaleler sonucu toprak bünyesinde biriken fazla sular drene edilmelidir. Böylece toprak üzerindeki bitkilerin ve yaban yaşamın fazla sudan görebileceği zararlar önlenmiş doğal döngü korunmuş olacaktır.

Drenaj Sistemleri

• Açık sistemler (yüzey drenaj sistemleri)
• Kapalı sistemler (yer altı drenaj sistemleri)
• Açık ve kapalı sistemlerin kombinasyonu sonucunda oluşan sistemler (karma drenaj sistemleri)

Yüzey Drenajı

 Yer yüzüne yağmur, kar, dolu vb. şekillerde düşen sular yağış adını alır. Yeterli bir drenaj çözümü için:

 -Drene edilecek alanın aldığı yağış hakkında her türlü verinin toplanması

 -Yağışın ne kadarının yüzey akısına sebep olduğunun saptanması

-Yağış ölçüm değerlerinin sağlanması ve bu verilere dayanarak geleceğe yönelik tahminlerde bulunulması gerekmektedir.

 Yağış suyunun ve yüzeysel akışın kontrol altına alınması ve zararsız hale getirilmesi için:

 -Doğal drenaj yatakları

 -Açık hendekler ve kanallar

 -Menfezler

 -Kapalı toprak altı borularından yararlanılır.

Yüzeysel Akışın Yönlendirilmesi İçin Oluşturan Ana Veriler

•  Yüzeysel akışın kaynağını tespit için gerekirse komşu arazileri de içine alan topografya analizi yapılmalı. (yüksek veya alçak yerler, sırtlar, vadiler, kuru ve sulu dereler, toplanma noktaları)

•  Arazide su geçirimi özelliği iyi olan çakıllı veya kumlu topraklar ile geçirgenliği zayıf olan kil ve tozlu topraklar gibi olağandışı topraklar belirlenmelidir.

• Suyun geldiği en yüksek ve gittiği en alçak noktalar belirlenmelidir.

• Kuru kalması istenen bölgeler ve alandaki mevcut yapılar tespit edilmelidir.

Tipik bir yağış suyu drenaj sistemine örnek

 Yağış sonucunda bir bina çatısından drene olan sular yağmur oluklarına toplanır, sular yağmur suyu iniş boruları vasıtasıyla teras, koruma betonu ya da çim yüzeye ulaşır. Bu yüzeylerin binadan dışarı doğru eğimli yapılmış olması gerekir. Yerçekimi etkisiyle suyun eğim yönünde hareketi sağlanır. Suyun çim alan üzerindeki hareketi sırasında bir kısım su kaybı meydana gelir. Su, çim alandan bir yola buradan yol boyunca belli aralıklarla yapılmış olan rögarlara, buradan da giderek artan kesitlere sahip olan menfezler vasıtasıyla bir akarsuya, göle yada denize boşaltılır. Söz konusu çatıdan inen sular doğrudan bir kanalizasyona da verilebilir. Ülkemizde çok kullanılan bu uygulamanın bir çok sakıncası bulunması nedeniyle kentlerde bu tür drenaj sistemlerini kullanılması doğru değildir.

• Genel olarak yağış drenaj sistemleri ikiye ayrılır:

– Özel drenaj sistemleri: Belirli arazilerden gelen suların yollara drenaj oluğu ya da rögarlara yöneltilmesi için uygulanan sistemlerdir.

 – Genel drenaj sistemleri: Yağış sonucunda akışa gecen suları meydanlardan, caddelerden ve yollardan toplayarak kontrollü bir şekilde bir akarsuya ulaştırılmasını sağlamak üzere planlanmış sistemlerdir.